پیشینه کهن برخی از نامهای ایرانی

آناهیتا، آناهید، ناهید ....

آناهیتا صفت بانو-ایزد، "اردوی" است که با دو صفت "سورَ" به معنی پر زور و "آناهیتا" به معنی پاک، نام برده می شود. اردویسور آناهیتا همچنین بانو-ایزد آبهاست. او سرچشمه همه آبهای روی زمین است. و همچنین سرچشمه زندگی و باروری است. اردویسور همچنین نام رودخانه اساطیری است که از کوه هرا (البرز) سرچشمه می گیرد و پس از گذشتن از سرزمین های آریایی به دریای اسطوره ای وروکشه یا فراخکرت می پیوندد.

آئین پرستش آناهیتا در جهان باستان گسترده بود. او در بالای کوه البرز ساکن بود اما در سراسر این سرزمین پهناور از شرق تا غرب پرستیده می شد. شاهان هخامنشی این رودخانه ایزد را می پرستیدند. در کتیبه ای متعلق به اردشیر دوم در شوش نام اناهیتا در کنار اهوره مزدا و مهر ذکر شده است. پرستشگاه ناهید را می توان در جای جای این سرزمین دید. معروفترین آنها معبد کنگاور است که خرابه هایی از آن باقیمانده است. در دیگر نقاط نیز پرستشگاههای او را به نامهایی چون قلعه دختر، کتل دختر، برج دختر و پل دختر می توان یافت.

در اوستا صفت آناهیتا anāhitā­ به معنی بدون آلودگی، پاک است و یکی از دو صفت بانو-ایزد بسیار قدرتمند دوران کهن اردوی است که با دو صفت سور به معنی "پرقدرت" و اناهیتا به معنی "پاک" خوانده شده است. یشت پنج، آبان یشت که یکی از طولانی ترین یشت هاست به او تقدیم شده است. در این یشت او چنین توصیف شده: شفا بخش، پیش گسترده، ستودنی، افزایش دهنده ثروت، افزایش دهنده غله، افزاینده سرزمین (بند 1)، کسیکه نطفه مردان و رحم زنان را برای زایش پاک می کند (بند 2). اهورامزدا او را برای نگهبانی، پایداری، پاسبانی و پیشرفت خانه، ده، قبیله و سرزمین با حرکت زبان آفرید (بند 6). او را اهورامزدا برای پائیدن همه آفریدگان مقدس آفرید (بند 89). او را ایرانیان و انیرانیان(=غیرایرانی) هر دو ستایش می کنند. اهورامزدا در ایرانویچ (بند 17)، هوشنگ پیشدادی در دامن کوه هرا(=البرز) (بند19)، جمشید خوب رمه درکوه هوکریه (بند25)، ضحاک سه پوزه شش چشم هزار حیله در کشور بَوری (بند 29)، فریدون پسر آثوین (بند33)، گرشاسب نریمان (بند37)، افراسیاب تورانی بدکار (بند41) او را ستایش کرده اند. او سوار بر گردونه ایست (بند 11) که چهار اسب سپید آن را به حرکت در می آورند (بند 13). این چهار اسب باد، باران، میغ و تگرگ هستند (بند 121). او لباس پر زینت زرین بر تن دارد (بند 126). گوشواره های زرین چهار گوش دارد وبر گردن زیبایش گردنبند می بندد. او کمر خود را می بندد تا دو پستان زیبایش اغواکننده شوند (بند 127). بر بالای سرش نیم تاج صد ستاره زرین 8 بخش گردونه مانند، دارای نوار زیبا و حلقه های برجسته بسته شده است (بند 127). جامه ای از پوست سیصد بیور(= سگ آبی) پوشیده است (بند 129).او نیرومند، درخشان، بلند و زیباست (بند 15). کفشی پوشیده که تا قوزک پا را می پوشاند و دارای بندهای زرین درخشان است (بند 64).

منابع:

Bartholomae, Christian.,1961; Altiranisches Wörterbuch. Walter de Gruter & co. Berlin.

Bartholomae, Christian.,1961; Altiranisches Wörterbuch. Walter de Gruter & co. Berlin.

Kent, Roland G., 1961; Old Persian. American Oriental Society.

Geldner Karl.f.,2003;. Avesta The Book of Parsis. Asatir. Tehran.

پورداود ابراهيم. 1377؛ يشتها 2 جلد. انتشارات اساطير.

مقدم محمد.1380؛ جستار در بارة مهر و ناهيد. انتشارات هيرمند.